menu

de Geschiedenis van Wieringen De tweede wereldoorlog De oorlogsjaren: klik om meer te weten. Zoals iedereen in Nederland wel zal weten horen de 5 jaren tussen mei 1940 en mei 1945 tot de meest traumatische in de Nederlandse geschiedenis. Alhoewel de bevrijding meer dan 50 jaar geleden is, en er steeds minder mensen zijn die het allemaal persoonlijk hebben meegemaakt, de tweede Wereldoorlog blijft de Nederlanders bezig houden. Op Wieringen is dat niet anders. Vergeleken met andere plaatsen heeft wieringen niet al te zwaar te lijden gehad. De indruk die de bezetting gemaakt heeft is er niet minder om. De aanloop: De geschiedenis van de Tweede Wereldoorlog begint voor wieringen al in 1939, wanneer door de oorlogsdreiging het leger gemobiliseerd wordt. De nieuwe Afsluitdijk is van groot strategisch belang, immers: de vijand zou via de Afsluitdijk langs het noorden de Randstad kunnen bedreigen, en moest koste wat kost verdedigd worden. Hiervoor waren aan beide zijden van de dijk zware bunkers gebouwd en was een behoorlijk regiment militairen op en bij de dijk gelegerd. wieringen heeft niet al te veel gemerkt van de militaire aanwezigheid, want met name Hippolytushoef was door de militaire leiding tot verboden gebied verklaard. Door de vele uitgaansgelegenheden waar het er vaak stevig aan toe ging, stond Hippo bekend als Klein Parijs, en de legerleiding vond dat de soldaten niet aan dergelijke losbandigheid mochten worden blootgesteld. 1940: bezetting en aanpassing In mei 1940 stuitten de Duitsers op onverwacht zwaar verzet bij de Afsluitdijk. De Duitse troepen hadden de verdediging nog niet uit kunnen schakelen, wat waarschijnlijk een van de redenen voor het bombardement op Rotterdam was. Na de Nederlandse overgave volgde een periode waarin het Duitse gezag gevestigd werd, een aantal onzekere maanden waarin het normale leven langzaam weer op gang kwam. Een periode ook waarin al snel duidelijk werd wie aan welke kant stond. In veel plaatsen, ook op Wieringen, werd door een aantal lokale bewindslieden iets te enthousiast meegewerkt met de bezetter. Of deze personen zo hun eigen posities wilden beschermen, dachten zo meer te kunnen betekenen voor de gemeente of daadwerkelijk geloofden in de nazi-idealen is niet meer te achterhalen, en in wezen ook niet interessant. De meeste mensen hebben, zeker in het begin, opportunistisch gereageerd. Ze wilden het liefst hun vertrouwde leventje weer op pakken en doen alsof er niets aan de hand was. Al snel zou blijken dat dit niet mogelijk was. Vlak voor en in de eerste maanden van de oorlog werden veel inwoners van Den Helder naar het omringende platteland geëvacueerd. Een groot aantal van hen kwam op Wieringen terecht. Wieringen had de capaciteit om al die mensen op te vangen aangezien de voorzieningen nog waren ingesteld op de grote aantallen werknemers van de Zuiderzeewerken. De arbeiders waren voor een groot deel weer vertrokken maar de huizen en scholen stonden er nog. Juist omdat de mensen uit Den Helder dachten dat ze op het platteland veiliger zaten dan in hun eigen stad was het extra triest dat een drietal van hen omkwam toen een verdwaalde bom in augustus 1940 op Westerland viel. 1941: Dit stuk is nog niet af! 1942: Op 13 juli 1942 werd de burgemeester van Wieringen, de heer L.C. Kolff jr. verzocht voor een bespreking met de commissaris van de provincie Noord-Holland naar Haarlem te komen. Aldaar aangekomen is hij samen met 9 andere Noordhollandse burgemeesters gearresteerd en in gijzeling genomen in het Grootseminarie van Haaren (waar nog meer vooraanstaande burgers werden vastgehouden, net als in het bekendere nabijgelegen St. Michielsgestel). Er werden NSB-burgemeesters in hun plaats benoemd. De vrouw van Kolff heeft nog geprobeerd om de vriendschap met de ex-kroonprins van Duitsland, die voortkwam uit de periode dat de laatstgenoemde verbannen was op Wieringen, te gebruiken om haar man vrij te krijgen. Of dit gelukt is, is niet duidelijk. De secretaris van de ex-kroonprins heeft een brief geschreven waarin wordt aangegeven dat deze erg bedroefd was dat de familie Kolff nu ook te lijden had onder het oorlogsgeweld. Hij belooft zijn invloed aan te wenden, maar of hij dat ook gedaan heeft is onbekend. In ieder geval is Kolff voor de bevrijding weer vrijgelaten, maar als enige gegijzelde mocht hij niet terugkeren naar zijn woonplaats. Van de Duitsers mocht hij zich zelfs niet in Noord-Holland begeven. Het waarom hiervan blijft ook onbekend. 1943: 1943 is voor Wieringen vooral het jaar dat twee Engelse bommenwerpers boven de Waddenzee werden neergeschoten. Alle bemanningsleden kwamen om het leven en zijn begraven op het kerkhof van Zandburen. Een P-47 jachtvliegtuig van de Amerikaanse piloot Frank Gallion stort in het IJsselmeer vlakbij Den Oever, nadat het was neergeschoten door Messerschmitts. In 1995 is het wrak van het vliegtuig gelicht. Meer over deze operatie op de volgende pagina. 1944: Op 15 december 1944 vond er op Wieringen een grote razzia plaats. Alle mannen tussen ongeveer 20 en 40 jaar dienden zich te melden voor de "Arbeitseinsatz" in Duitsland. Omdat de Duitsers alle toegangswegen hadden afgesloten konden veel mannen niet ontkomen. Zij zijn met een boot naar Kampen gevaren en van daar op transport gegaan naar Duitsland. Een aantal is omgekomen tijdens die maanden in Duitsland, maar de meesten konden in mei 1945 terugkeren. De hongerwinter: De winter van 1944-1945 was zeer streng en een aantal gebeurtenissen zorgden ervoor dat bezet Nederland extra te lijden had daarvan. In de eerste plaats was het geallieerde offensief bij de grote rivieren vastgelopen. Na de mislukte slag om Arnhem hadden de geallieerden hun aandacht verlegd. Nederland bleef zo nog langer in Duitse handen. Verder staakten de spoorwegen. Hierdoor ontstond er een gebrek aan alles in de grote steden. Het meest nijpende was de voedselsituatie. Op het platteland was op zich voldoende voedsel te krijgen, maar het transport naar de steden lag stil. Een logisch gevolg was dat de bewoners van de steden zelf naar het voedsel toegingen. Met handkarren, bakfietsen en vaak ook te voet kwamen zij naar het platteland. Een grotere versie van de foto kun je bekijken als je op bovenstaande foto klikt De Wieringermeer was een geliefde bestemming, maar velen trokken door naar Wieringen. Vandaag de dag is zoiets bijna ondenkbaar, maar deze mensen kwamen uit Amsterdam en Haarlem voor een zak meel of aardappelen. Zo'n 70 km over wegen die lang zo goed niet waren als tegenwoordig, met vaak niets meer dan een oude fiets met houten banden. Op de onderstaande foto (er op klikken om een grote versie te bekijken) is te zien wat er gebeurde als bekend werd dat er ergens eten te halen was. De foto is genomen ergens in maart 1945 bij de boerderij van mijn opa en oma. Na de oorlog, soms vele jaren later ontvingen mijn opa en oma brieven van mensen die bij de voedseluitdeling waren geweest en wilden bedanken. Een van die brieven, van iemand uit Haarlem, is bewaard gebleven. 1945: het einde komt in zicht Hoewel in 1945 al lang duidelijk was hoe de kaarten lagen, wilden de Duitsers nog van geen opgeven weten. Juist in de laatste maanden van de oorlog waren er nog veel oorlogshandelingen. De belangrijkste gebeurtenissen waren de arrestatie en terechtstelling van verzetstrijder Maarten Snoodijk en het onder water zetten van de Wieringermeer. Maarten Snoodijk is de bekendste verzetsheld van Wieringen. Hij is beroemd geworden doordat hij de dynamietstaven onder de brug bij Van Ewijcksluis verving door houten staven. Helaas is hij opgepakt en door de Duitsers gefusilleerd, slechts enkele weken voor het einde van de oorlog. De Duitsers hadden hem begraven in een mangat langs de Korte Afsluitdijk, maar na de oorlog is hij herbegraven op de begraafplaats en is er een monument ter nagedachtenis op zijn graf geplaatst. Het stelt een uit steen gehouwen brug voor, een herinnering aan zijn werk. Slechts enkele dagen voor de bevrijding bliezen de Duitsers de IJsselmeerdijk van de Wieringermeer op. De enige denkbare reden hiervoor moet de wens zoveel mogelijk schade aan te richten zijn geweest, want een praktische reden hiervoor is niet te geven. Feit is dat de wieringermeer weer onder water stond en nagenoeg alle huizen en boerderijen beschadigd of verwoest waren. De omliggende plaatsen, zoals Wieringen, kregen ineens een grote groep hals over kop gevluchte wieringermeerders te herbergen. Deze mensen konden pas vele maanden later, toen de polder opnieuw was drooggelegd, weer naar hun vroegere huizen terugkeren. De bevrijding: "het Scheermes" gevangen een tweede foto hiervan Vanwege de afgelegen ligging van Wieringen duurde het tot 8 mei 1945 voordat de bevrijders kwamen. De oorlog was weliswaar op 5 mei beëindigd, maar de geallieerden moesten heel Noord- en West-Nederland nog bevrijden, dus die waren niet meteen overal aanwezig. De Duitsers waren afgesneden van hun Heimat en bleven dus zitten waar ze zaten. Toen de geallieerden eenmaal gearriveerd waren was dat uiteraard reden voor grote festiviteiten. Vanwege de ligging van Wieringen aan de afsluitdijk kwamen er nog gedurende enkele weken lange colonnes krijgsgevangen genomen Duitsers over Wieringen gemarcheerd. De Duitse commandant op Wieringen, bijgenaamd "het Scheermes", heeft zo'n tien jaar gevangen gezeten in Breda en is halverwege de jaren 50 de grens over gezet. Hij was verantwoordelijk voor de moord op Maarten Snoodijk (hij heeft na de bevrijding de plaats waar deze begraven lag moeten aanwijzen en hem weer opgegraven) en nog meer van dat fraais. Hier is een verslag van zijn proces. Bij Westerland is een monument geplaatst voor alle Wieringers die in de oorlog zijn omgekomen. Klik op de foto voor een vergroting (117 kB). © Pagowirense.nl 1997-2007 Kixtart.nl ||| start / English | geschiedenis | legendes | oude foto's | dorpen | volkslied | links | zoeken