de Geschiedenis van Wieringen
de Zuiderzeewerken: het einde van Wieringen als eiland
Voordat de Zuiderzeewerken begonnen in de jaren 20 was Wieringen een moeilijk
bereikbaar eiland. Je moest eerst al zien dat je vanuit Schagen met het stoomtrammetje
in Van Ewijcksluis kwam, en vandaar moest je met de postboot oversteken naar De Haukes.
Om vanaf Wieringen in een stad te komen was je toch al gauw een paar uur onderweg,
en dan was je nog maar in Den Helder, of in Alkmaar.
Plannen om de Zuiderzee af te sluiten
Na de 1e wereldoorlog stond Wieringen korte tijd volop in de belangstelling, doordat de Duitse ex-kroonprins er verbannen werd. Wieringen zou weer in de vergetelheid zijn weggezonken als er niet kort daarop een
begin was gemaakt met de uitvoering van het plan Lely, oftewel de Zuiderzeewerken.
Al meer dan 100 jaar waren er plannen gemaakt om de Zuiderzee in meer of mindere
mate af te dammen en in te polderen. Techniek en financiën stonden de uitvoering lange
tijd in de weg, maar in de jaren 20, naar aanleiding van de Watersnoodsramp van 1916
moest het dan toch gebeuren. Gekozen werd voor het plan van ir. Lely, die als minister
zijn plan natuurlijk mooi kon promoten in Den Haag. Er zouden dijken worden aangelegd
van het vasteland van Noord-Holland naar Wieringen en van Wieringen naar Friesland.
In de Zuiderzee zouden 5 polders worden aangelegd, de eerste daarvan zou Wieringen
verder met Noord-Holland verbinden: de Wieringermeer.
Een overzicht van de verschillende inpolderingsplannen is te vinden op een aparte pagina.
Het werk begint
Klik op foto voor vergroting
|
In 1924 werd begonnen met de aanleg van de Korte Afsluitdijk, van Van Ewijcksluis naar het westelijke puntje
van Wieringen.  Dit was een oefenproject voor het echte werk, en dat bleek wel nodig
ook want het project liep bijna op een mislukking uit. De grondboringen hadden aangetoond
dat zich aan de kant van Van Ewijksluis een veenlaag bevond. De ingenieurs dachten
dat deze het gewicht van de dijk wel zou kunnen houden. Dat bleek niet zo te zijn
en de dijk zakte keer op keer in de blubber weg. Aan de zijkanten kwam de grond omhoog
en ontstond een soort moeras gebied, nu een natuurgebied. Nadat alle veen was weggedrukt
kon men eindelijk verder met de dijk, maar dit rekenfoutje had wel het faillissement
van de aannemer betekend. In 1926 was de Korte Afsluitdijk klaar. Kort daarop werd
begonnen met zowel de aanleg van de Wieringermeer als de "echte" Afsluitdijk.
De gevolgen voor Wieringen
 Een (toegegeven) niet zo goede foto van de werkzaamheden aan de Afsluitdijk.
| Dit alles had grote gevolgen voor de Wieringer samenleving. In een paar jaar tijd
verdubbelde de bevolking van het eiland door de toestroom van arbeiders uit het hele
land. Aan de ene kant was dit een enorme oppepper voor de lokale economie, maar anderzijds
is door deze bevolkingsaanwas in zeer korte tijd heel veel van het typisch Wieringse
verdwenen. Vooral op cultureel gebied, dialect en tradities, is veel verloren gegaan.
Daar staat tegenover dat Wieringen toen een inhaalslag kon maken ten opzichte van
de rest van het land. Wieringen was niet langer een geïsoleerd en achtergebleven gebied.
Tegenwoordig kan men zich moeilijk voorstellen hoe de dertig kilometer lange dijk
destijds gemaakt is. Mattenvlechten, grond verzetten, steenzetten, bijna alles is
met de hand gedaan.
|
| < Steenzetters aan het werk.
Klik op foto voor vergroting |
|
Enorme aantallen mensen hebben aan de dijk gewerkt, zeker na 1930 toen de Afsluitdijk door de crisis ook een soort werkverschaffingsproject
werd. Het moet er hebben uitgezien als in een bijbelfilm met Charlton Heston, overal
krioelende arbeiders, werkend aan een van de nieuwe wereldwonderen. De meeste arbeiders
waren gehuisvest in keten of in kleine arbeidershuisjes. Een paar daarvan staan er
nog. Er waren ook een behoorlijk aantal opzichters en ingenieurs bij de aanleg van
de dijk betrokken. Zij waren heel wat beter gehuisvest. Verspreid over het eiland
waren 4 grote luxueuze villa’s neergezet. Deze waren bedoeld als kantoor en woonruimte
voor de ingenieurs met hun familie. Om aan te geven hoe groot deze villa’s zijn:
de grootste van de vier, in Oosterland, was tot voor kort in gebruik als jeugdherberg
met meer dan 70 slaapplaatsen. Gelukkig betekende de luxueuze huisvesting niet dat
de ingenieurs zich als hoge heren gingen gedragen. Een aantal van hen heeft de plaatselijke
jeugd en geïnteresseerden de eerste beginselen van een technische opleiding gegeven.
Elke week gaven zij gratis les in wiskunde, natuurkunde, bouwkunde en landmeten.
Op Wieringen, waar de lagere school de enige educatie was, bleek een grote behoefte
aan kennis te bestaan, en het staat vast dat zeker een aantal van degenen die deze
lessen gevolgd hebben daar later veel profijt van hebben gehad. Helaas kwam aan dit
project een einde toen de Afsluitdijk voltooid was. |
1932: De Afsluitdijk is klaar
Op 28 mei 1932 was het dan eindelijk zover: de dijk werd gesloten. Vijf jaar lang had men van twee kanten naar elkaar toegewerkt. Na de sluiting zouden er veel dingen
veranderen. De Zuiderzee werd omgedoopt in IJsselmeer; de Zuiderzeevisserij stortte
in elkaar (alleen de Volendammer, Urker en Wieringer vissers overleefden, voornamelijk
omdat zij hun werkterrein in open zee en niet in de Zuiderzee hadden); er was een
verbinding tussen Noord-Holland en Friesland; er was een begin gemaakt met de inpoldering
van grote stukken zee; en, voor dit verhaal het belangrijkst, Wieringen had de grootste
veranderingen in zijn lange bestaan meegemaakt. Lange tijd was het de bedoeling dat
er over de Afsluitdijk een spoorverbinding zou komen, met eventueel nog een straat
ernaast. Al gauw bleek dat het autoverkeer elk jaar enorm groeide en werd prioriteit
gegeven aan de bouw van een autoweg. Later bleek de aanleg van een spoorlijn astronomisch
duur te zijn, en is dat project afgeblazen ten gunste van een verdubbeling van de
autoweg. Ondertussen was dwars over Wieringen al wel een begin gemaakt met de aanleg
van de spoorbaan, en zo kan het dat tot op de dag van vandaag parallel aan de N99
autoweg van Den Oever naar Den Helder een strook onbebouwd is gebleven. Op sommige
plaatsen is zelfs een grote geul gegraven om een vlakke spoorbaan te kunnen creêren.
Tot voor kort leek dit een verloren investering, maar in 1999, zo'n 70 jaar later,
is een deel van de N99 verlegd in de spoorgeul. (Zie webpagina van de aannemer)
Op deze manier worden twee littekens in het Wieringse landschap weggewerkt. | 
Een oude foto van het monument op de Afsluitdijk. De spreuk op het monument luidt: Een volk dat leeft bouwt aan zijn toekomst |
start / Dutch | history | legends | old photos | villages | anthem | links | search
|
